آینده پژوهی چیست و چگونه به کسب و کار ما کمک می‌کند؟
تفکر و صحبت در رابطه با آینده یکی از موضوعاتی است که در طول تاریخ ذهن انسان همیشه به آن مشغول بوده است. با این حال در ابتدای قرن بیستم این تفکرات رنگ و بوی علمی به خود گرفت و به یک رشته دانشگاهی با نام آینده پژوهی که ریشه در جامعه‌شناسی و علوم سیاست دارد، تبدیل شد. آینده پژوهی در زمینه‌های مختلفی از جمله تجارت کاربرد دارد. به کمک این ابزار مدیران کسب و کارها می‌توانند برای فعالیت‌های آینده خود برنامه‌ریزی درستی انجام داده و خود را برای رویارویی با هر نوع چالشی آماده کنند. اگر شما نیز در رابطه با کسب و کار خود دغدغه‌مند هستید این مقاله را که به ماهیت آینده پژوهی و نحوه کمک آن به مشاغل می‌پردازد به هیچ عنوان از دست ندهید.
آینده پژوهی چیست؟
آینده پژوهی که با نام‌های دیگر آینده‌نگری یا آینده‌اندیشی نیز شناخته می‌شود، حوزه‌ای میان‌رشته‌ای است که به دنبال درک و پیش‌بینی تحولات احتمالی آینده در جنبه های مختلف جامعه انسانی و محیط است. این رشته از طیفی از رشته‌ها، از جمله جامعه‌شناسی، اقتصاد، علوم سیاسی، روان‌شناسی، و مطالعات فناوری، در میان سایر موارد، برای شناسایی و تجزیه و تحلیل روندهای نوظهور، الگوها و محرک‌های تغییراتی که ممکن است آینده را شکل دهند، استفاده می‌کند. در آینده پژوهی تمامی آینده‌های ممکن، محتمل، ترجیحی و مسیرهایی که به آینده ختم می‌شوند بررسی خواهد شد.
اهمیت آینده پژوهی
اگر کمی دقیق‌تر نگاه کنیم می‌بینیم که امروزه اغلب کشورها و رهبران آنها در سراسر جهان تا حد زیادی به دنبال آینده پژوهی برای مدیریت موارد عدم‌اطمینان و ایجاد انعطاف هستند. افراد متخصص در این زمینه با کسب و کارها، دولت‌ها، ارگان‌های آموزشی و ... همکاری می‌کنند تا سناریوهای آینده را بررسی و به آنان کمک کنند درباره چیزهایی که هنوز اتفاق نیفتاده‌اند فکر کرده و برای آن آماده شوند. آینده پژوهی در حقیقت، یک زمینه تحقیقاتی علمی است که محققان بسیاری از رشته‌ها از جمله مدیریت عالی کسب و کارها و استارتاپ‌ها به آن می‌پردازند.
روش‌های آینده پژوهی
روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان در مطالعات آینده پژوهی از آنها استفاده کرد که تعدادی از آنها عبارت‌اند از:
تحلیل روند
این روش شامل بررسی روندهای گذشته و حال برای پیش‌بینی تحولات آینده است. تحلیل روند می‌تواند برای بررسی روندهای جمعیت‌شناختی، اقتصادی، تکنولوژیکی و سایر روندهایی که ممکن است آینده را تحت‌تأثیر قرار دهد، مورداستفاده قرار بگیرد.
برنامه‌ریزی سناریو
در این شیوه با ایجاد سناریوها در مورد آینده‌های احتمالی، بر اساس مفروضات و عوامل مختلف آینده پژوهی انجام می‌گیرد که می‌تواند به شناسایی ریسک‌ها و فرصت‌های بالقوه و همچنین تصمیم‌گیری هرچه بهتر کمک فراوانی کند.
روش دلفی
این یک فرایند ساختاریافته است که جمع‌آوری نظرات و بازخورد از پانل متخصصان در چندین دور را شامل می‌شود. از روش دلفی می‌توان برای کشف موضوعات پیچیده یا نامشخص هم استفاده کرد تا بتوانیم راحت‌تر مناطق موافق و مخالفت را شناسایی کنیم.
اسکن افق
اسکن افق شامل اسکن و تحلیل محیط برای سیگنال‌های تغییر، مانند فناوری‌های نوظهور، روندهای اجتماعی، یا تغییرات خط‌مشی و تجزیه و تحلیل تأثیر بالقوه آنها بر آینده است.
پشتیبان‌گیری
شروع این روش ابتدا از یک نتیجه مطلوب در آینده است. سپس کار به عقب برمی‌گردد تا مراحل موردنیاز برای رسیدن به آن نتیجه شناسایی شود. پشتیبان‌گیری می‌تواند در پیداکردن مسیرها و اقدامات جایگزین موردنیاز یک کسب و کار برای رسیدن به هدفی خاص تأثیرگذار باشد.
شبیه‌سازی و مدل‌سازی
در این شیوه استفاده از مدل‌های کامپیوتری برای شبیه‌سازی و آزمایش سناریوها و نتایج مختلف رایج است. شبیه‌سازی درست در آینده پژوهی می‌تواند به پیش‌بینی هرچه صحیح‌تر نتایج احتمالی تصمیمات و سیاست‌های مختلف به ویژه شناسایی ریسک‌ها و فرصت‌های تجاری کمک زیادی کند.
کارت‌های وحشی
در این روش رویدادها یا روندهایی با احتمال کم و با تأثیر زیاد بررسی خواهد شد که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر آینده داشته باشند. این خود می‌تواند به شرکت‌ها، استارتاپ‌ها و یا حتی فریلنسرها و کسب و کارهای کوچک کمک کند تا برای رویدادهای غیرمنتظره آماده شوند و استراتژی‌های انعطاف‌پذیرتری داشته باشند.
رویکردهای آینده پژوهی
رویکردهای آینده پژوهی که به افراد می‌گوید در آینده احتمالاً چه پیشامدهایی رخ خواهد داد و کدام یک بهتر و مطلوب‌تر است شامل سه مورد اساسی است که به شرح زیر هستند:
پیش‌بینی
پیش‌بینی رویکرد رایجی است که در مطالعات آینده پژوهی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این شامل استفاده از داده‌ها و روش‌های آماری برای پیش‌بینی روندها و رویدادهای آینده است. این رویکرد اغلب در تجارت و برای کسب و کارها برای پیش‌بینی روند بازار و عملکرد مالی استفاده می‌شود. پیش‌بینی می‌تواند در زمینه‌های دیگر مانند پیش‌بینی آب و هوا، پیش‌بینی جمعیت‌شناسی و پیش‌بینی فناوری نیز مورداستفاده قرار گیرد.
روش‌های مختلفی برای پیش‌بینی وجود دارد، از جمله برون‌یابی روند، مدل‌های شبیه‌سازی و نظر کارشناسان. برون‌یابی روند شامل استفاده از داده‌های تاریخی برای پیش‌بینی روندهای آینده است. مدل‌های شبیه‌سازی از مدل‌های ریاضی برای شبیه‌سازی رفتار سیستم‌های پیچیده مانند اقتصاد استفاده می‌کنند. نظر کارشناس شامل استفاده از نظرات کارشناسان موضوع برای پیش‌بینی رویدادهای آینده است.
برنامه‌ریزی سناریو
برنامه‌ریزی سناریو روش دیگری است که در چنین مطالعاتی کاربرد دارد. این شیوه با ایجاد سناریوهای متعدد یا آینده‌های احتمالی بر اساس مفروضات و عوامل مختلف انجام می‌شود. برنامه‌ریزی سناریو اغلب در برنامه‌ریزی استراتژیک و مدیریت ریسک استفاده می‌شود. این به شرکت‌ها کمک می‌کند تا برای آینده‌های مختلف آماده شوند و در محیط‌های نامشخص تصمیمات بهتری بگیرند.
برنامه‌ریزی سناریو شامل شناسایی محرک‌های کلیدی تغییر، مانند فناوری، جمعیت‌شناسی و عوامل محیطی است. از این محرک‌ها برای ایجاد راه‌های مختلف استفاده شده که هر کدام مجموعه‌ای از نتایج مختلف را دارند. خود این راه‌ها نیز جهت کشف احتمالات گوناگون و شناسایی ریسک‌ها و فرصت‌های مناسب به کاربرد می‌شوند.
چشم‌انداز
چشم‌انداز در مقایسه با رویکردهای قبلی خلاقانه‌تر محسوب می‌شود. این شامل تصور آینده‌ای مطلوب و تلاش برای رسیدن به آن است. چشم‌انداز اغلب در برنامه‌ریزی جامعه و نوآوری اجتماعی استفاده می‌شود. این به افراد و سازمان‌ها کمک می‌کند تاچشم انداز مشترکی از آینده ایجاد کنند و در جهت یک هدف مشترک تلاش کنند.
در چشم‌انداز دیگر افراد نیز درگیر شده و برای رسیدن به هدف مشترک با استفاده از روش‌های مشارکتی تلاش می‌کنند. این رویکرد همچنین شامل شناسایی موانع و فرصت‌های کلیدی و توسعه استراتژی‌هایی برای دستیابی به چشم‌انداز است. چشم‌انداز را می‌توان ابزاری قدرتمند برای الهام بخشیدن به تغییر و ایجاد آینده‌ای مثبت‌تر دانست.
هدف از آینده پژوهی
آینده پژوهی اهداف گوناگونی را دنبال می‌کند که اگر بخواهیم به طورکلی آنها دسته‌بندی کنیم عبارت‌اند از:
پیش‌بینی
هدف مطالعات آینده شناسایی و پیش‌بینی روندها، تحولات و سناریوهای مربوط به آینده است. با مطالعه روندهای گذشته و حال، تجزیه و تحلیل داده‌ها و نظرات کارشناسان و استفاده از روش‌های مختلف پیش‌بینی، مطالعات آینده می‌تواند به افراد، سازمان‌ها و جوامع کمک کند تا برای آینده آماده شوند و اقدامات لازم برای شکل‌دادن آن به نحو احسن را انجام دهند.
نوآوری
آینده پژوهی می‌تواند با شناسایی فرصت‌ها، چالش‌ها و شکاف‌های در حال ظهور در دانش یا فناوری در نوآوری و رشد افراد یا سازمان‌ها نقش قابل‌توجهی داشته باشد. با جست‌وجو در آینده‌های جایگزین و به چالش کشیدن فرضیات، مطالعات آینده می‌تواند تفکر و خلاقیت جدیدی را ایجاد کند تا به راه‌حل‌های پیشرفت منجر شود.
استراتژی
یکی از اهداف آینده پژوهی همین مورد است که با کمک به افراد و سازمان‌ها در شناسایی و ارزیابی سناریوهای مختلف آینده و پیامدهای آنها، تصمیم‌گیری را برای آنها آسان‌ترمی کند. با در نظر گرفتن آینده‌های احتمالی متعدد، مطالعات آینده می‌تواند به افراد و سازمان‌ها کمک کند تا استراتژی‌های قوی‌تر و سازگارتری را توسعه دهند و بتواند در برابر انواع چالش‌ها پیروز شود.
خط‌مشی
مطالعات آینده می‌تواند با ارائه توضیحاتی درباره تأثیرات بلندمدت موارد مختلف، شما را از توسعه و اجرای سیاست‌ها آگاه کند. با تجزیه و تحلیل پیامدهای احتمالی سیاست‌های مختلف تحت سناریوهای مختلف آینده، می‌توان تصمیمات آگاهانه و پایدارتری گرفت.
آموزش
با استفاده از آینده پژوهی می‌توان به آموزش افراد و جوامع در مورد چالش‌ها و فرصت‌های آینده کمک کرد. این ابزار با افزایش آگاهی در مورد پیامدهای بالقوه اقدامات یا عدم اقدامات مختلف، مطالعات آینده می‌تواند افراد و جوامع را برای انجام اقدامات پیشگیرانه برای شکل‌دادن به آینده خود توانمند کند.
آینده پژوهی چگونه به کسب و کارها کمک می‌کند؟
یکی از سؤالاتی که ممکن است ذهن بیشتر افراد را به خود مشغول کرده باشد چگونگی کمک آینده پژوهی به کسب و کارهاست. در اینجا برخی از مزایای مطالعات آینده پژوهی برای تجارت‌های مختلف آورده شده است که شامل موارد زیر می‌شوند.
تصمیم‌گیری بهتر
با تجزیه و تحلیل سناریوها و روند آینده، سازمان‌ها و افراد می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌تری در مورد سرمایه‌گذاری‌ها، استراتژی‌ها و عملیات بگیرند. آینده پژوهی می‌تواند به تصمیم‌گیرندگان کمک کند تا خطرات و فرصت‌های مهم مسیرهای مختلف را درک کرده و انتخاب‌های آگاهانه‌تری داشته باشند.
پیش‌بینی تغییر
آینده پژوهی می‌تواند به افراد و کسب و کارها کمک کند تا تغییرات در محیط خود را پیش‌بینی کنند و به آنها این امکان را می‌دهد تا برای تغییرات به طور مؤثرتری آماده شوند. این می‌تواند به پیشگیری یا کاهش پیامدهای منفی کمک کند و فرصت‌های جدیدتری را به وجود آورد.
نوآوری و خلاقیت
با آینده پژوهی می‌توان دیدگاه‌ها و ایده‌های جدیدی را ارائه کرد که این خود در افزایش نوآوری و خلاقیت افراد نقش مهمی دارد. افراد و سازمان‌ها با تفکر در مورد آینده‌های احتمالی می‌توانند محصولات، خدمات و فرایندهای جدیدی را توسعه دهند که می‌توانند بهتر با محیط سازگار شوند.
تاب‌آوری بهبودیافته
آینده‌نگری افراد و سازمان‌ها منجر به شناسایی خطرات بالقوه و توسعه استراتژی‌هایی برای کاهش آنها و در نتیجه ایجاد تاب‌آوری خواهد شد. با پیش‌بینی تهدیدها و چالش‌های بالقوه، سازمان‌ها می‌توانند برنامه‌های احتمالی را تهیه کنند و سریع‌تر با شرایط متغیر سازگار شوند.
افزایش رقابت‌پذیری
مطالعات آینده می‌تواند به کسب و کارها کمک کند تا با شناسایی روندها و فرصت‌های نوظهور قبل از رقبا، مزیت رقابتی کسب کنند. با درک آینده، شرکت‌ها می‌توانند سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک انجام دهند و خود را برای موفقیت در آینده آماده کنند.
سخن پایانی
در آخر می‌توان گفت که آینده پژوهی منطقی‌ترین راه ممکن برای پیش‌بینی و مواجهه با اتفاقات آینده به ویژه در تجارت است. مهم نیست که یک شرکت بزرگ را اداره می‌کنید یا در یک فضای کار اشتراکی در اصفهان؛ شهر خودمان مشغول به فعالیت هستید. درهرصورت آینده پژوهی چراغ راه شما خواهد بود تا با دیدی منطقی و درست درباره موارد مهم تصمیم بگیرید.
